In mijn eerste blog – over creativiteit en leren – verwees ik naar leren in de zin van “the things you do, when you don’t know what to do” (Claxton, 1999). Een simpel verwoorde opvatting van leren die voor mij het beeld oproept van gepassioneerd leren, leren met hart en ziel. Dat klinkt mooi maar ga er maar eens aan staan: iets doen terwijl je niet weet wat je eigenlijk moet doen en dan ook nog met passie.
Voor ons volwassenen klinkt dat, over het algemeen, niet zo vanzelfsprekend, maar kleine kinderen doen niets anders. Ze leren alsof hun leven ervan afhangt (en misschien is dat in zekere zin ook wel zo), met vallen en opstaan, door te onderzoeken en te experimenteren, risico’s te lopen, fouten te maken en opnieuw te beginnen, door zelf te proberen en om te hulp vragen als het niet gaat. Er zijn weinig andere perioden in je leven waarin een mens zoveel en op een zo vanzelfsprekende manier leert als in de allereerste kinderjaren. En dat terwijl kinderen, over het algemeen, zulke kwetsbare wezens zijn.
Kwetsbaar in de zin zoals Brené Brown dat omschrijft in haar boek ‘Daring greatly’*: onzekerheden trotseren, risico’s nemen, en je emotioneel bloot geven. Dat is immers wat je hele jonge (gezonde) kinderen voortdurend ziet doen. Kwetsbaarheid is dan ook, volgens Brown inherent aan leren en creëren. Maar naarmate we ouder worden, lijkt dat vermogen om ons kwetsbaar op te stellen af te nemen: we lopen niet graag risico’s, worden er onzeker van en moffelen die onzekerheden het liefst weg, we onderzoeken en experimenteren liever zo min mogelijk en bewandelen het liefst de gebaande paden. We zijn bang om te worden uitgelachen en afgekraakt als we een nieuw idee te berde brengen en/of bang om te falen.
In de bijlage van ‘Daring greatly’ citeert Brown een dichtregel van de Spaanse dichter Antonio Machado: ‘Caminante, no hay camino, se hace camino al andar’ ofwel ‘Reiziger, er is geen pad, je moet het pad al gaande banen’. Volgens Brown geeft deze regel heel mooi de essentie weer van haar eigen onderzoeksproces en de theorieën die dat heeft opgeleverd.
Ik was er door geraakt omdat deze regel, volgens mij, een metafoor is van Claxton’s opvatting van leren: leren is je eigen pad creëren. Volgens Brown speelt het geven, ontvangen en vragen van eerlijke, constructieve en betrokken feedback daarbij een fundamentele rol. We dienen die feedback zo te geven dat het mensen en processen vooruit helpt. Daartoe heeft ze de ‘Engaged feedback checklist’ gemaakt (te downloaden van haar website).

Het zijn aandachtspunten die een heel goede aanvulling vormen op de bekende regels voor het geven en ontvangen van feedback. Ze zouden in elke leeromgeving een mooie plek moeten krijgen. Voor Brown draait het bij feedback om kwetsbaarheid: ‘Vulnerability is at the heart of the feedback process” (Brown, 2012; p. 201). Feedback omschrijft ze dan ook als ‘sitting on the same side of the table’. Een prachtige metafoor: je stoel oppakken en naast elkaar aan tafel gaan zitten in plaats van – wat zo vaak het geval is – tegenover elkaar. Feedback in functie van gepassioneerd leren betekent dan: onzekerheden trotseren, risico’s nemen, en je emotioneel bloot geven, of het nu gaat om feedback geven, ontvangen of vragen.
Maar sinds ik ‘Daring greatly’ heb gelezen, puzzelt mij de vraag of wij als docenten, coaches, begeleiders of facilitators wel aan dezelfde kant van de tafel zitten als de studenten of professionals die we begeleiden. Ik ben er zelf, namelijk, niet zo zeker van en ben benieuwd naar de ervaringen van collega-docenten en andere leerprofessionals. Hoeveel ruimte is er überhaupt in het huidige onderwijs (en andere leersituaties) voor een thema als kwetsbaarheid, leren en creëren? Hoe vanzelfsprekend is die veronderstelde link tussen kwetsbaarheid en leren eigenlijk? En – suggestie van een lezer – wie of welke onderwijsinstelling durft / kan de ruimte geven om op deze manier feedback te geven. Op welke manier kun je dat stimuleren?
Ik ben heel benieuwd of er onder de lezers van dit blog ideeën over leven en welke. Als dat zo is, lees ik ze graag. Schroom dus niet om te reageren.
* Brené Brown (2012). Daring greatly: How the courage to be vulnerable transforms the way we live, love, parent and lead. New York: Gotham Books.
Geef een reactie